Angst op het paard
Angst is waarschijnlijk het meest verzwegen onderwerp bij paardrijden. Op de één of andere manier voelen mensen die angst hebben voor het rijden, zich te kort komen. Toch is angst een heel belangrijke emotie waar je gehoor aan moet geven. Angst houd je veilig. Het beschermt je tegen dingen die je kunnen schaden. Hoe minder respect je voor je angstgevoelens hebt, hoe erger het wordt omdat je hersenen de angst net zo lang intensiveren tot je naar je instinct luistert.
Mensen hebben om twee redenen angst voor het rijden. Ze hebben een akelig ongeluk gehad of ze hebben een beangstigende onveilige situatie meegemaakt met een paard. Hoe dan ook, je hersenen ondernemen actie en waarschuwen je om dit niet meer te laten gebeuren. Dat is een goed instinct voor zelfbehoud en overleving.
De natuurlijke benadering om over angst heen te komen
Om over je angst voor het paardrijden heen te komen zal je je angst eerst moeten respecteren, of het gevaar nu echt is of ingebeeld. De hersenen maken geen onderscheid, in beide gevallen is de angst precies hetzelfde. Wat de situatie ook is, een nerveuze ruiter op een groot prooidier is geen goede combinatie. Voor paarden moeten de mensen relaxt, kalm en zelfverzekerd zijn en als we dat niet zijn, wordt het paard bang of neemt de leiding over.
Sommige mensen zijn van nature minder zekere leiders en moeten leren hoe ze een zekere leider voor hun paard kunnen worden, terwijl anderen op een bang paard gaan zitten en zichzelf in gevaarlijke situaties brengen. Dit komt vooral omdat hen is verteld gewoon op te stijgen en het paard te laten zien wie de baas is.
Wij denken in z’n geheel niet dat deze benadering effectief is. De angst kan zo erg worden dat mensen hun droom opgeven en helemaal stoppen met rijden.
Het is belangrijk angst te verschuiven met strategieën die je in simulaties oefent (zonder dat er een paard aan te pas komt) om je hersenen te herscholen. Het is ook uiterst belangrijk dat je leert hoe je je paard helpt een betrouwbare partner te zijn en dat je leert dat je in iedere situatie weet wat je moet doen om de controle te behouden, dat maakt je zekerder.
De reden van je angst
Als je gaat kijken naar angst bij paardrijden zijn er ontzettend veel variaties mogelijk. Je kunt wel bang zijn op het ene paard en niet op het andere, wel in de bak durven rijden maar niet buiten (of omgekeerd). Bang zijn om te vallen, om heel hard te gaan, om het niet goed te doen. De oorzaak van je angst kan heel verschillend zijn. Misschien ben je over het algemeen een angstig of onzeker persoon, heb je een trauma (bijv. een ernstige val) meegemaakt, een aaneenschakeling van iets minder positieve ervaringen, ben je moeder geworden en daarmee bewuster van de risico’s, of heb gehoord over een heftig paardenongeval of heb je geen flauw idee waarom je bang bent.
Bij angst maken we onderscheid tussen reële angst en irreële angst.
Reële angst is vaak een concrete angst met aanwijsbare oorzaak die van buiten komt.
Irreële angst is een vage angst die van binnenuit komt zonder duidelijke oorzaak: Het bekende doemdenken en het beren-op-de-weg zien.
Doordat er zoveel verschillende oorzaken zijn en zoveel verschillende vormen is er ook geen standaard oplossing voor angst.
Aan de ene kant is dat misschien jammer, aan de andere kant geeft het ook hoop, want er zijn veel (deel)oplossingen mogelijk.
Je comfortzone
Het is belangrijk niet buiten je comfortzone te gaan maar d.m.v. positieve ervaringen goede herinneringen op te bouwen die je comfortzone langzaam weer oprekken. Het is normaal dat je bij iets nieuws een beetje stress hebt, naarmate je het 'nieuwe' langer doet, zal die stress steeds meer afnemen en ben je uiteindelijk na veel herhaling rustig. Besef dat je onderbewustzijn je veilig wil houden en dit 95 procent van je gedrag aanstuurt.
1. Ademhaling en ontspanning
Ademhaling is een manier om letterlijk je stress-systeem (sympathisch zenuwstelsel) te resetten en terug te gaan naar rust. Ademhaling helpt je te kalmeren waardoor je lijf kan ontspannen en je brein weer logisch kan nadenken. Een brein (van mens of paard) in stress kan niet leren. Daarbij voelt een paard de stress van een mens haarfijn aan en kan deze dan ook overnemen. Door zelf te leren je ademhaling goed te gebruiken om te kalmeren zal je zien dat je paard ook kalmeert. Je hoort en ziet hem vaak uitblazen en briesen en ook dieper gaan ademhalen als jij dat ook doet.
Als je ademhaling lastig vindt als je gespannen bent kan zingen ook helpen.
2. Jouw leiderschap
Het is belangrijk om het leiderschap dat je op de grond hebt opgebouwd, mee te nemen in het zadel. Je bent op de grond misschien erg efficiënt geworden om controle over je paard te krijgen, maar als je een gevoelig, onzeker, schrikachtig of een uitbundig paard hebt, moet je de belangrijke principes begrijpen om verder succes te boeken en je vertrouwen te bewaren.
In het wild is leiderschap essentieel voor paarden, als ze geen leider hebben, worden ze zelf de leider. Ze nemen de beslissing waar ze heen gaan, wanneer ze blijven en wanneer ze vluchten. Dus als jij de leiding niet neemt, nemen zij de leiding.
Leiderschap kan in bepaalde situaties een uitdaging zijn. Als alles rustig is, is alles goed. Maar als een paard onzeker, ongerust, angstig of schrikachtig is en hij het op zijn manier wil oplossen, dan zijn er enkele gouden principes om ter harte te nemen.
Wat denk je dat je paard voelt als hij in bepaalde situaties opeens versnelt of schrikt? Het is waarschijnlijker dat angstige en onzekere paarden dit gedrag vertonen. Aan twee teugels trekken maakt het probleem eigenlijk erger omdat het paard zich dan opgesloten voelt. Als paarden bang worden is hun eerste reactie vluchten, wegrennen. Ze gaan niet eerst nadenken en een plannetje maken, ze reageren meteen. Het is allemaal uit zelfbehoud – het instinct om te overleven.
Hoe meer je ze tegenhoudt, ze achteruit laat gaan of ze probeert te stoppen, hoe erger hun angst wordt. Ze moeten hun voeten kunnen bewegen.
Paniek is niet logisch. De adrenaline die je bij angst produceert doet zijn werk voordat je je werkelijk realiseert wat er aan de hand is. Dit gebeurt bij je paard ook, het is een gegeven dat paarden hyper opmerkzaam zijn voor verandering, beweging en geluid van de omgeving. Jouw paard reageert op dingen die jou niet eens zijn opgevallen.
Dus zie het vanuit het oogpunt van het paard en neem het hem niet kwalijk dat hij bang is. Leer hoe je je paard kunt helpen om meer vertrouwen in zichzelf en in jouw leiderschap te hebben en daardoor minder reactief te zijn.
3. Controle
Als je de hals van je paard buigt met het hoofd naar je toe, ontkoppel je de achterhand en haal je de kracht weg uit de achterhand waar de motor zit. Als je aan twee teugels trekt, schakel je de achterhand juist in en voeg je zelfs kracht toe.
Wij mensen hebben de neiging om onze handen snel te sluiten en langzaam te openen, dat is ons instinct wat in deze situaties voor problemen zorgt.
Als je aan twee teugels trekt, voelt je paard zich opgesloten omdat je hiermee zijn voeten stil zet en zijn beweging belemmert. Dit bouwt paniek op. Als je één teugel gebruikt, zet je je paard op een kleine cirkel, maar kan hij zijn benen blijven bewegen en dan neemt de paniek af. Het is belangrijk dat je toestaat dat je paard zijn voeten kan bewegen maar dat je wel de controle houdt over de richting. Gebruik de achterhand ontkoppeling (indirecte teugel) in minder dreigende situaties.
- Wat is het verschil tussen een indirecte teugel en laterale buiging
Laterale buiging is een neutrale teugel positie. Het doel is om je paard te stoppen. Het dwingt hem niet om gelijk te stoppen, maar het houdt hem tegen er oncontroleerbaar vandoor te gaan. Als zijn emoties verminderen zullen zijn voeten tot stilstand komen.
De indirecte teugel houdt het paard tegen als hij er vandoor wil gaan, maar in tegenstelling tot de laterale buiging vraagt dit het paard om zijn achterbenen te blijven bewegen terwijl de voorbenen op zijn plaats blijven. Het is een actieve teugel positie. In beide gevallen kruist het paard zijn achterbenen als hij beweegt en doordat hij rondjes maakt activeert dat de linker helft van zijn hersenen. Met andere woorden, het geeft het paard de tijd om weer na te gaan denken i.p.v. alleen instinctmatig te reageren.
Het verschil is dus dat laterale buiging voor controle is en de indirecte teugel voor leiderschap.
- Het gebruik van de laterale teugel
Je gebruikt een laterale teugel in situaties waarin je paard wil bokken, steigeren of ervandoor wil gaan. Je voorkomt hiermee dat je paard er vandoor gaat en vermindert tegelijkertijd de paniek in je paard. Het geeft je ook de gelegenheid om van je paard af te springen aan de ingebogen kant.
Als je dit oefent kan je je paard inbuigen tot een halt en kan je er af met de eerste ongecontroleerde stap. Besef dat het voor je paard belangrijk is dat hij zijn voeten kan bewegen, maar laat hem dit doen op een kleine cirkel in plaats van een run van kilometers rechtuit.
- Het gebruik van de indirecte teugel
Gebruik de indirecte teugel in het geval van een milde schrik, als je paard zijn hoofd wat omhoog doet en je voelt dat je zijn aandacht kwijt raakt. Reik eenvoudig naar beneden en draai hem op een cirkel, wijk de achterhand voor zoveel rondjes als nodig is tot je paard kalmeert. De eerste twee (of meer) rondjes zullen nog wat gehaast zijn, stop pas als de rondjes rustig worden.
- Het gebruik van een losse teugel
Houdt de losse teugel in één hand, dicht bij de manen, je ellebogen ietwat recht. De teugels zijn los en je hebt de gelegenheid snel met je andere hand naar beneden te reiken om je paard in te buigen en hem onder controle te krijgen door laterale buiging of door het wijken van de achterhand. Het tegenovergestelde is om de teugels dicht bij je lijf te houden of in twee handen, dit is veel onhandiger want dan trek je automatisch met twee handen terug als er iets gebeurt.
Met een losse teugel rijden kan moeilijk zijn als je je niet veilig voelt, maar je moet je echt gaan realiseren dat je op een prooidier rijdt en het is jouw taak dit prooidier te helpen zodat jullie beiden veilig blijven.
Als je je met een losse teugel niet veilig voelt op je paard, zou je niet op je paard moeten zitten. Je paard met twee teugels vasthouden is een teken van niet genoeg vertrouwen in een bepaalde situatie. Behalve als je het doet om achterwaarts of zijwaarts te gaan of voor verzameling.
Wat er gewoonlijk voor zorgt dat je de teugels korter maakt, is het gevoel van spanning in je paard. In plaats van het te doorleven, doe je iets om het gedrag van het paard te veranderen. Bijvoorbeeld, als je paard ergens naar kijkt of spanning in zijn lijf opbouwt kan je beter drie of meer achterhand wijkingen (indirecte teugel) doen en dan verder gaan. Het geheim is om er zoveel te doen tot je paard ontspannen aanvoelt en rustig wordt. Dan kun je zijn hoofd loslaten en doorgaan, elk moment ben je er klaar voor om naar beneden te reiken en te herhalen.
Leer de vroege signalen van spanning herkennen in je paard zodat je er op kunt reageren en het nooit meer zo ver hoeft te laten komen dat je paard voor je gevoel zomaar verandert in een angstige maniak. Voel en zie de signalen zoals een hoog hoofd, een gespannen kaak, bezig met het bit, gespannen in de ribbenkast, snellere stappen, oppervlakkige ademhaling of niet doorademen. Activeer op dit moment een teugel en ontkoppel de achterhand van je paard tot je voelt dat hij ontspant. Aai hem en wees te allen tijde klaar om met zijn emoties te dealen als ze opkomen.
Het moment dat je het gevoel hebt dat je de teugels korter moet maken heb je een beslissing te nemen: inbuigen en wijken van de achterhand tot een halt (laterale buiging), ontkoppelen van de achterhand en blijven bewegen of eraf gaan en je paard vanaf de grond helpen weer in zijn denkende modus te komen door oefeningen te doen als achterwaarts, zijwaarts, te focussen op obstakels, enz…
- Het gebruik van twee teugels
Als je twee teugels gebruikt, denk dan dat dit voor communicatie is en niet voor controle. Op het moment dat je deze teugels gebruikt om een emotioneel paard tegen te houden, kom je in de problemen.
Ongeacht hoe gevorderd jij en je paard ook zijn, als je het plezier wilt dat een paard je kan bieden, moet je de verantwoordelijkheid nemen om jouw kant van de relatie na te komen en dat betekent dat je een partner moet zijn voor je paard die weet wat hij doet. Draag zorg voor de gevoelens van je paard, ongeacht wat er opkomt. Dat is belangrijker dan je doelen en ze zijn belangrijker dan andermans mening. Als je voor je paard zijn gedachten, emoties en lijf zorgt, zal hij je alles geven wat je wilt.
4. Het vertrouwen van het paard verdienen
Voor het zelfvertrouwen van het paard is het belangrijk dat je hem blootstelt aan nieuwe dingen. Je moet hem confronteren met obstakels en een nieuwe/andere omgeving. Het paard krijgt geen vertrouwen en zelfvertrouwen door altijd zijn tijd door te brengen op dezelfde plek en hetzelfde programma af te draaien. Ook bij het paard moet zijn comfort zone wat opgerekt worden binnen de grenzen van wat je paard en jijzelf aankunnen.
Natuurlijk kan je je paard niet dwingen om dingen te doen waar hij niet aan toe is, je moet leren een duidelijke, eerlijke leider te zijn die verstandige keuzes maakt zodat je het respect van je paard verdient. Respect kan je niet afdwingen, alleen maar verdienen door zo goed mogelijk te zijn.
Stapje voor stapje bouw je dit op, telkens een beetje meer. Door het blootstellen aan nieuwe dingen leert je paard uiteindelijk kalmer en dapperder te zijn, het helpt hem zijn zelfvertrouwen te verbeteren. Net als dat een trailerprobleem niet om de trailer draait maar om de communicatie en de relatie, geldt dat ook voor andere dingen. Het gaat er allemaal om dat jij weet wat je moet doen en dat kan overdragen op je paard in een voor het paard begrijpelijke taal. Om dat te leren raden we je aan je te verdiepen in het paarden ABC om te leren hoe je je communicatie, leiderschap en liefde voor je paard in evenwicht houdt.
Kijk hier voor de gratis informatie om de basis te leren begrijpen.
Of start vandaag nog met onze online academy, waarin alle handvaten die je nodig hebt zijn opgenomen; HorsemanshipRoute
PS; Vaak denken mensen hun veiligheid en stabiliteit uit het zadel te kunnen halen door een zadel met diepe zit en grote kniewrongen die ze stevig in het zadel houden als er iets gebeurt. Goed zitten kan je een zekerder gevoel geven. Goed zitten haal je niet alleen uit je zadel maar ook door echt te leren 'zitten' en je evenwicht en balans te trainen. Leer bovengenoemde oplossingen die jou en je paard helpen voor de lange termijn.